Crkva Sv. Đorđa na Oplencu, Topola.
Na vrhu Malog oplenca počeo je 1910.godine da niče beli hram Svetog Đorđa. Zamišljen je da bude nadgrobni spomenik kraljevske porodice Karađorđević. Ktitor i graditelj zadužbine, Kralj Petar I karađorđević doživeo je samo njeno građevinsko dovršenje. Njegov sin, Kralj Aleksandar, postojano je ispunio amanet oca. Poslednji delići mozaika, kandila i svećnjaka, postavljeni su u leto 1934. godine, da bi neočekivano brzo u potpuno završenu crkvu, posle marsejskog atentata bio i sam položen.
Stupanjem na presto 1903, godine, Karađorđev unuk, princ Petar, rođen u Beogradu 1844.g, miropomazan u manstiru Žiča za kralja Srbije, krunisan u Beogradu 21. Septembra 1904g. i zlosluteći šta mu se može dogoditi u dinastičkim razboricama u Srbiji, potresen skrnavljenjem grobova roditelja u Beču, u testamentu moli svoju decu, Đorđa, Aleksandra i Jelenu da prenesu pretke u Topolu.
Došavši na presto, kralj Petar I je dobio priliku da lično ispuni vlastito zaveštanje, tako je Decembra 1903. među njegovim prvim odlukama bio raspisan konkurs, za gradnju nove crkve u Topoli.
Crkva treba da je monumentalna, u Srpsko-Vizantijskom stilu, da odgovara potrebama i obredima Srpske pravoslavne crkve, da ima prostorije ispod crkve, odnosno, kriptu u kojoj bi se pohranjivali preminuli članovi kraljevske porodice.
Prvom nagradom odlikovan je nacrt Nikole Nestorovića, drugom arhitekte Vladimira Popovića, a izvođačku prednost dobio je arhitekta Popović. Na velikoj svečanosti 24. Septembra 1907.godine osvećen je kamen temeljac. Iz ne jasnih razloga umesto Vladimiru Popoviću, izgradnja je poverena mladom arhitekti Kosti J. Jovanoviću. On je ponudio rešenje hrama u obliku slobodnog krsta, jednakih krakova, dugačkog, širokog i visokog po 30m. Na središnjem i bočnim prostorima uzdiže se 5 kupola. Okupljeni stručnjaci i kralj bili su vrlo zadovoljni arhitektonskom koncepcijom, sjajnom i potpuno novom za Vizantijski stil. Gradnja počinje, Oplencom i širom okolinom odjekuju detonacije usled miniranja prilikom iskopavanja korita za temelje i kriptu, koja je trebala da ostane ispod površine tla.
Početkom Septembra 1910. godine počelo je zidanje temelja. Tek otvoreni majdani na obližnjoj planini Venčac nisu obećavali da će se dobiti dovoljno materijala za velike stubove, pa je odlučeno i naručeno da se oni dopreme iz Italije. Velelepna građevina je polako rasla, visoke cene izgradnje prouzrokovale su da se odustane od pozlate celih kupola, već su pozlaćeni krstovi i rebra preko kupola. Sa istaknutim slikarom Pajom Jovanovićem pregovarano je da preuzme izradu zidnih slika, poznati umetnik pripremio je desetak kompozicija, od svega je odlučeno da prema Jovanovićevoj skici iznad ulaznih vrata bude postavljena samo mozaička ikona Svetog Đorđa na konju. U još neosvećenoj crkvi poslednjih dana 1911. godine je održana prva ceremonija proistekla iz namene. Iz Beča su preneseni posmrtni ostaci kraljlevih roditelja, Kneza Aleksandra i Kneginje Perside. Svečanost osvećenja hrama je bila 24. Septembra 1912. godine.
Umesto zidnog slikarsta, prvobitno je bilo odlučeno da se na zidove postave ispisana imena postradalih u ratovima 1912 i 1913. Tadašnje prilike i naslućivanje novog rata su učinile da ova zamisao postane neizvodljiva. Uprkos svemu Kralj Petar se u većoj meri lično zauzeo oko izgradnje kako se troškovi ne bi oteli kontroli. Požurivao je da se ikonostas, ikone, kandila i odežde sveštenika što pre donesu iz Rusije.
Do počekta I Sv. Rata Oplenački hram građevinski je bio završen. Tokom rata biva zapušten i poharan od strane Austrijanaca. 16. Avgusta 1921. godine umire Kralj Petar. Ceremonija sahrane obavljena je na Oplencu. 20 sedih Šumadinaca uneli su kraljev kovčeg, a 20 mladića položili su ga u grobnicu, odnosno, sarkofag u njenom južnom delu. Stupanjem na dužnost Kralj Aleksandar preuzima brigu o popravci i daljoj izgradnji unutrašnjosti crkve Sv. Đorđa. Izuzev arhitekte Pere Popovića, glavni nosioci ideja i izvođenja projekta bili su Rusi. U talasu izbeglica posle Oktobarske revolucije u Srbiji i Beogradu našli su se istaknuti umetnici, arhitekte i inženjeri. Među njima su Nikolaj Krasnov i Sergej Smirnov, koji su bili u posebnoj službi u Aleksandrovom dvoru. Pošto je rešeno da zidove hrama prekriju mozaici, Smirnov je 1922. godine poveo prvu ekipu da kopira stare frekse koje bi koristili kao podlogu za izradu mozaika. U toku nekoliko godina ekipe su obišle stotine srednjovekovnih crkava i manastira u nameri da u njima iskopiraju pojedinačne figure i cele kompozicije, predviđene za uklapanje u već zamišljenu celinu unutrašnje dekoracije crkve na Oplencu. Zatim su slikani kartoni, odnosno, završno obojeni predlošci preko kojih će se izrađivati ploče sa mozaikom koje će se kasnije vešto uklapati kako se ne bi primetili sastavi između pojedinih ploča.
Ugovor o izradi je sklopljen sa Berlinskom firmom Pulvagner, povezanom sa Venecijanskim radionicama bez kojih se nebi postiglo prelivanje boja mozaika u hiljade nijansi. Zahvaljujući takvoj raznovrsnosti izvedeni mozaici su koloristički raskošniji od predloženih nacrta i slika.
Unutrašnjost Crkve Sv. Đorđa dobija neočekivano raskošan izgled, i u težnji da se postigne jednoobraznost hrama odlučeno je da se zameni prethodno postavljen ikonostas, koji je poklonjen crkvi Aleksanda Nevskog u Beograd, gde se i danas nalazi.
Znatno niži novi ikonostas otvara mnogo širi pogled na mozaičke zone ukazujući raskošnost oltarskog prostora. Nikolaj Krasnov je dao nacrt i za horski prostor skladnih proporcija stubova i lukova a veliki polijelej, naručen u Zagrebačkoj firmi Luks, ima širinu od 9m, kolika iznosi i širina velike kupole. Težina polijeleja je oko 3,5t, napravljen od livene bronze, obrađen da što više podseća na horose iz srpskih srednjovekovnih crkava.
Vešte ruke majstora iz Berlina počele su 1927.godine uklapanje mozaičkih ploča, a radovi su trajali oko 4 godine. Kada su završeni prekrivali su prostor preko 3500 kvadratinih metara, sa 40 miliona raznobojnih delića, kojima je uobličeno oko 1.500 figura i likova u 15.000 nijansi boja. Nema ni jednog delića površine koji nije prekriven mozaikom ili mermerom. Zasnovani na kopiranju srednjovekovnih fresaka Oplenački mozaici, rađeni rukom veštih zapadnjačkih majstora, postali su jedna nova celina.
U ponedeljak 8. Septembra 1930.godine patrijarh Varnava vrši osvećenje hrama Svetog Đorđa, tom prilikom se ostaci Karađorđa prenose i pohranjuju u novi sarkofag u južnoj apsidi. Zamisli Kralja Petra I, ktitora crkve, gotovo da su u potpunosti ostavarene, preostalo je da se doteraju svi detalji, odnosno da se u donjoj crkvi – kripti završe mozaici i da se celokupan prostor postavljanjem prostora za grobnice privede nameni. Članovima kraljevske porodice u kripti je namenjeno 39 mesta. Prvobitno je bilo određeno da grobna mesta budu u vidu kolumbarijuma, odnosno, nadzemnim prostorima udubljenim u zidove hrama. Ugledavši se na zapadnjački stil izrade kripti Kralj Aleksandar odlučuje da se grobovi ugrade u pod.
Neočekivano, 9. Oktobra 1934. u Marseju je izvršen atentant na Kralja Aleksandra. Tragično preminuli kralj biva pohranjen u zdanje koje mu je ostavljeno u amanet, da se stara o njegovoj izgradnji i očuvanju. Nakon završetka II Sv. Rata, nove komunističke vlasti kraljevskoj porodici nisu dopustale povratak u zemlju, imovina biva kofiskovana, razdeljena i predata novim korisnicima. Do tog perioda bilo je sahranjeno 18 članova Kraljevske porodice. Više decenija nakon II Sv. rata Kraljevska porodica biva primorana da svoje najmilije sahranjuje širom sveta, odvojene jedne od drugih. Slomom komunizma u Evropi, stvaranjem novih političkih prilika, sa Beogradskog Novog groblja 1991. godine preneti su posmrtni ostaci princa Dorđa Karađorđevića.
Višegodišnjim naporima Kraljevske porodice, Princeze Jelisavete, Crkva sv. Đorđa ponovo je vraćena prvobitnoj nameni. 6. Oktobra 2012. godine, posmrtni ostaci Kneza Pavla, Kneginje Olge i Kneževića Nikole vraćeni su u Srbiju i pohranjenih među svojim pretcima. Borba za povratak otete imovine Karađorđevića i dalje traje, a sahrana posmrtnih ostataka Kralja Petra II, Kraljice Aleksndra i Kraljice Marije zakazana je za nedelju 26. maja 2013. godine.
Srodni članci:
31. januara 2016. Crkva svetog Arhangela Gavrila Zemun
31. januara 2016. Bogorodičina crkva Zemun
1. februara 2016. Crkva svetog Jovana Krstitelja
31. januara 2016. Manastir Dubrava
31. januara 2016. Hercegovačka Gračanica
Divno je sto ste napisali istoriju crkve Svetog Djordja. To je prekrasna crkva na Oplencu koje se ja secam kao dete da su me moji roditelji vodili na Oplenac.
Mozaici crkve Svetog Djordja su prekrasni i nezaboravni.Puno vam hvala sto ste na Facebook-u objavili istoriju te crkve.To je blago naseg Srpskog naroda.